Cewice

Dąb Świętopełk
Dąb Świętopełk
Dąb Świętopełk
Dąb Świętopełk

Cewice – gminna wieś położona 14 km na południe od Lęborka, u podnóża Dolnogóry. Przez stulecia miejscowość była niedużym folwarkiem wchodzącym w skład dóbr rodziny Grelów z Łebuni. Jej rozwój nastąpił w drugiej połowie XIX wieku, po wytyczeniu szosy z Lęborka do Bytowa i powstaniu linii kolejowej łączącej te dwa miasta.

Pałac

W Cewicach warto zwrócić uwagę na wybudowany około 1880 roku pałac, w którym aktualnie mieści się siedziba szkoły podstawowej. Obiekt, postawiony na kamiennych fundamentach, wzniesiony jest z cegły otynkowanej w prostokątny, imitujący ciosany blok wzór (boniowanie). Bryła składa się z trzech segmentów położonych wzdłuż wspólnej osi północ-południe. Dwie pierwsze części założone są na rzucie prostokątnym, zaś ostatnia na planie litery L. Pierwsza (północna) jest dwukondygnacyjna, dwuosiowa, poprzedzona gankiem nakrytym trójspadowym dachem, z oknami prostokątnymi, w pierwszej kondygnacji ujętymi półokrągłymi płycinami zamykanymi tynkową opaską. Tę część pałacu nakrywa czterospadowy dach. Segment środkowy jest jednokondygnacyjny, siedmioosiowy, z oknami półkolistymi, także zamkniętymi tynkową opaską. W jego części wschodniej znajduje się dwuosiowy ryzalit z arkadowymi płycinami (w jednej z nich wypruto prostokątny otwór wejściowy). Segment środkowy budynku jest nakryty naczółkowym dachem z wystawkami. Część w kształcie litery L, z wysunięciem w partii południowo-zachodniej, wieńczy pulpitowy dach. Od strony południowej w wysuniętym boku wybito prostokątny otwór drzwiowy.

W otaczającym budynek parku, z interesującą aleją ponaddwustuletnich buków, znajduje się obelisk upamiętniający ks. prałata Edmunda Roszczynialskiego z Wejherowa. Duchowny został zamęczony przez Niemców w 1939 roku w podziemiach cewickiego pałacu.

 

Bukowina – wieś leży przy trasie Lębork – Kartuzy na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Bukowina jest bardzo starą osadą pierwszy raz wzmiankowaną już w 1150 roku. Wieś to dawny majątek szlachecki, do 1800 roku własność rodu Wejherów.

Kościół pw. Narodzenia NMP

Największą atrakcją miejscowości jest kościół pw. Narodzenia NMP. Obiekt stoi na pagórku częściowo obwarowanym murem z ciosanego kamienia, otoczony starymi dębami i bukami. Jest to budowla ryglowa, orientowana, powstała w 1728 roku. Na wieży zamontowano dwa dzwony: jeden o średnicy 42 cm z 1645 roku, drugi o średnicy 31 cm z 1740 roku. Warto skupić swoją uwagę również na wyposażeniu świątyni, które pochodzi z XVIII wieku. Cenne są dwa świeczniki z 1795 roku oraz olejny obraz na płótnie przedstawiający ukrzyżowanie. W posadzce znajdują się dwie XVIII-wieczne epitafijne płyty, jedna fundatora kościoła Ernesta von Wejhera, druga – Franciszka Jerzego Wejhera.

Jezioro Święte

Około 2 km na południe od Bukowiny znajduje się jeden z charakterystycznych dla krajobrazu Pomorza akwenów lobeliowych – jezioro Święte. Jest ono położone na wysokości 148 m n.p.m., jego powierzchnia wynosi 23,44 ha, a maksymalna głębokość sięga 5 m. Nad otoczonym niemal z każdej strony lasami jeziorem, o przyciągającym uwagę kształcie północno-zachodniej linii brzegowej, nawet w okresie wakacyjnym przebywa stosunkowo niewielka liczba turystów. Działki rekreacyjne i ośrodki wypoczynkowe zlokalizowane są głównie na południowym brzegu akwenu. Ciekawostką jest fakt, że do 1 września 1939 roku przez jezioro przebiegała granica polsko-niemiecka.

 

Krępkowice – niewielka wieś położona w obszarze chronionego krajobrazu. Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1283 roku, z aktu nadania Krępkowic Mikołajowi Jankowiczowi przez Mściwoja II, księcia gdańskiego.

Dęby szypułkowe

W odległości 2 kilometrów na północ od wsi, przy polnej drodze do Dziechlina, w sosnowym lasku, rośnie grupa dębów szypułkowych. Najstarszy z nich, zwany Świętopełkiem, oceniany jest na około 700 lat, liczy 18 m wysokości, a w obwodzie pnia ma 770 cm. Ów dąb jest jednym z największych na Pomorzu i szóstym co do wielkości w Polsce. Prowadzi do niego oznakowana ścieżka przyrodniczo-edukacyjna. Wzdłuż niej rozmieszczono tablice opisujące walory przyrodnicze miejsc, w których odwiedzający właśnie się znajdują. W miejscu, w którym powyższa ścieżka ma swój początek, rośnie drugi, równie okazały, 500-letni dąb.

Drewniany dworek myśliwski

W samej wsi zachował się drewniany dworek myśliwski. Obiekt został zbudowany w okresie międzywojennym przez hrabiego von Osten, ówczesnego właściciela Krępkowic. Założony na rzucie prostokąta, parterowy, wzniesiony na niskim kamiennym cokole budynek posiada charakterystyczny, wysoki dach stanowiący kombinację mansardowego z półszczytowym, o wyprostowanych naczółkach. W pięcioosiowych elewacjach wzdłużnych wejście przesunięte jest od osi środkowej, a szerokie okna rozmieszczone nieregularnie, po trzy i jednym po bokach otworu drzwiowego. Ponad częścią środkową, z połaci dachu, wysunięty jest okap, nad którym wznosi się wysoka powieka z kwadratowym oknem. W krótszych elewacjach szczytowych okna w szczycie rozmieszczone są symetrycznie (trzy większe i dwa mniejsze po bokach), w przyziemiu zaś znajdują się wejścia i okna nieregularne.

Jezioro Brody

Zwiedzając Krępkowice, warto zobaczyć malowniczo położone nieco na południe od wsi, przy drodze w kierunku Unieszyna, jezioro Brody. Powierzchnia, otoczonego zewsząd lasami akwenu, wynosi 30 ha. Na wschodnim brzegu znajduje się miejsce do kąpieli i wypoczynku. Wody jeziora są czyste i rybne. W tym niepozornym zbiorniku cierpliwy wędkarz ma szansę zmierzyć się z rekordowym okazem karpia. Dość licznie występują tu szczupak, okoń i węgorz.

 

Łebunia – miejscowość położona około 12 km na południe od Lęborka, przy drodze do Kartuz. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1410 i 1412 roku. Przez kilka stuleci, wspólnie z Cewicami i Maszewem, Łebunia tworzyła klucz dóbr rodziny Grelów.

Eklektyczny pałac

W 1865 roku wybudowano we wsi eklektyczny pałac, który do roku 1944 był siedzibą rodziny Rotteck. Obiekt był wielokrotnie przebudowywany, a ostateczny kształt uzyskał pod koniec XIX wieku, kiedy to od strony zachodniej dobudowano piętrową część pokrytą czterospadowym dachem. Pałac, założony na planie prostokąta, frontem zwrócony na północ, został wzniesiony z cegły i otynkowany (z wyjątkiem kamiennej partii cokołowej). W fasadzie trzy osie środkowe ujmuje płytki ryzalit z łukowym wejściem pośrodku i niewielkimi owalnymi oknami po bokach, zakończony tarasem z balustradą i trzyokienną wystawką w partii dachu z trójkątnym naczółkiem. Czteroosiowe partie po bokach ryzalitu artykułowane są wysokimi, łukowo zamkniętymi oknami. W elewacji północnej (ogrodowej) środkowy ryzalit pozorny z trójkątnym frontonem wzbogacony jest o parterową, półkolistą apsydę z tarasem. Całość nakrywa dach mansardowy z wystawkami.

Kościół pw. Świętego Michała Archanioła

W centrum wsi wyróżnia się orientowany neogotycki kościół pw. Michała Archanioła, zbudowany z cegły licówki w 1870 roku. W miejscu, w którym stoi świątynia, odkryto wcześniej cmentarzysko z grobami skrzynkowymi ludności kultury pomorskiej z wczesnej epoki żelaza. Kościół posiada prezbiterium w pięciobocznej absydzie wzmocnionej czterema schodkowymi skarpami, z dwiema przybudówkami. Wysunięta przed ścianę zachodnią wieża postawiona jest na planie czworokąta, z portalem zakończonym ostrołukowym ościeżem (nad drewnianymi drzwiami widoczne mansardowe okno) i zwieńczona szpiczastym, ośmiobocznym dachem. Ściany boczne świątyni są wzmocnione schodkowymi skarpami, między którymi znajduje się para ostrołukowych okien.

Bluszcz pospolity

Będąc w Łebuni, warto również zwrócić uwagę na niespotykanych rozmiarów bluszcz pospolity porastający południową ścianę spalonej stodoły, należącej do zabudowań pałacowych. Roślina jest drugim co do wielkości na Pomorzu przedstawicielem tego gatunku. Dalej kwitnie i owocuje, mimo że została częściowo zniszczona w czasie pożaru.

 

Maszewo – wieś leży 4 km na północny zachód od Cewic. Maszewo należy do najstarszych miejscowości gminy. Istniało bowiem prawdopodobnie już w czasach przedkrzyżackich, choć pierwsze zapisy pochodzą z aktu nadania z 1360 roku i rejestru danin z roku 1400. Najdłużej wieś należała do rodziny Grelów, a największy wpływ na dzisiejszy wygląd miejscowości miał niemiecki przemysłowiec Rudolf Sinner z Karlsruhe, który na początku XX wieku wybudował tu fabrykę drożdży i likierów oraz osiedle robotnicze.

Wysoki kamień

Około 700 m na północ od Maszewa, przy polnej drodze do Małoszyc, znajduje się potężny głaz narzutowy zwany Wysokim Kamieniem. Eratyk wystaje z ziemi na ponad 1,5 m, a jego obwód wynosi 12,1 m. Głaz spod Maszewa wyróżnia się bordowo-wiśniową barwą, stąd niekiedy nazywany jest również Czerwonym Kamieniem. Warto wspomnieć, że jest on jednym z większych na terenie powiatu lęborskiego.

 

Oskowo – nieduża wieś nad rzeką Bukowiną, położona 6 km na południe od Cewic, przy szosie do Bytowa. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z aktu granicznego margrabiego Waldemara z 1313 roku. Wiadomo, że od 1621 roku wieś znajdowała się w rękach rodziny Lietzen, w późniejszych czasach kilkukrotnie zmieniając właścicieli.

Dwór w Oskowie

Zbudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku. Obiekt jest zwartą budowlą założoną na rzucie wydłużonego prostokąta, jednokondygnacyjną, osadzoną na niskim cokole, frontem skierowaną na zachód. W części frontowej bryłę urozmaica płytki pseudoryzalit o drugiej kondygnacji wtopionej w połać dachu. Od południa do krótszej elewacji przylega węższa, niższa przybudówka zakończona tarasem prowadzącym do pomieszczeń szczytowych, zaś od północy przybudówka w przyziemiu, nieco węższa od południowej, przykryta osobnym dachem. Fasadę od południa artykułują cztery wysokie, prostokątne okna w tynkowych opaskach. W przyziemiu ryzalitu widoczny jest rodzaj podcienia z wejściem w głębi i oknem na osi w drugiej kondygnacji. Na północ od ryzalitu, w krótszej części fasady, znajduje się analogiczne okno jak te w części południowej fasady. Całość nakrywa dach dwuspadowy naczółkowy, ryzalit – poprzeczny dach dwuspadowy z naczółkiem, a przybudówkę północną – osobny dach trójspadowy.

Okolicznościowy obelisk

W XVIII wieku przez Oskowo wytyczono szlak kurierski Poczty Cesarskiej z Berlina do Królewca, z ominięciem polskiego Gdańska. We wrześniu 1781 roku nieco na północ od wsi, w pobliżu drogi do Cewic, miał miejsce napad i morderstwo pocztyliona o nazwisku Salonky przez złoczyńcę Lewina Mozesa, straconego później na Górze Parkowej w Lęborku. Zdarzenie to upamiętnia okolicznościowy obelisk. Na kamieniu widnieje tablica z krzyżem, a obok stoi drewniany informator z opisem zbrodni. Jak głosi legenda, niespokojny duch pocztyliona, wraz z początkiem jesieni, każdej nocy usiłuje odnaleźć rozrzucone po lesie przesyłki. Ten kto, spacerując w okolicy miejsca mordu, spostrzeże stary list, niech go nie dotyka. Przesyłka stanowi bowiem część bagażu pocztyliona. Salonky z pewnością po nią przybędzie.

Kamienno-ceglany most

W sąsiedztwie Oskowa, nieco na południe od wsi, stoi ukryty w lesie kamienno-ceglany most typu akweduktowego. Obiekt znajduje się na nieistniejącej już linii kolejowej, która łączyła dwa powiatowe miasta: Lębork i Bytów. Trasę – o znaczeniu jedynie lokalnym – wybudowali Niemcy na początku XX wieku, a rozebrali w 1945 roku żołnierze radzieccy. Na odbudowanym jednak nieco później odcinku Lębork-Cewice wznowiono jeszcze na kilkadziesiąt lat ruch towarowo-pasażerski. Okazała budowla składa się z 3 przęseł, z których środkowe zostało zniszczone. Pod mostem przepływa rzeka Bukowina o wartkim w tym miejscu strumieniu.

 

Siemirowice – położone są na południowy wschód od Cewic. Najstarsze informacje o wsi pochodzą z roku 1377. Do czasu parcelacji w 1893 roku miejscowość należała do kilku zamieszkałych w okolicy rodzin szlacheckich. Obecny charakter Siemirowic ukształtowała powstała w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia jednostka wojskowa. Obecnie jest to wieś zamieszkała głównie przez rodziny wojskowe.

Cmentarzysko kurhanowe

Okolice Siemirowic zamieszkane były już w zamierzchłych czasach. W latach sześćdziesiątych XX wieku około 1 km na południowy zachód od wsi odkryto cmentarzysko kurhanowe z okresu kultury łużyckiej. Dojechać tam można polną drogą biegnącą w kierunku Oskowa zaczynającą się między nową a starą szkołą. Stanowisko archeologiczne zawiera około 70 miejsc pochówku z IV okresu epoki brązu (1000-800 lat p.n.e.) i V okresu epoki brązu (700 lat p.n.e.).

 

Dwór w Unieszynku

Wzniesiony prawdopodobnie na początku XX wieku. Zwrócony frontem na zachód, posiada wydłużony rzut prostokąta wzbogacony o płytkie pseudoryzality w elewacjach dłuższych oraz niską, węższą, cofniętą w stosunku do fasady parterową przybudówkę od północy. Obiekt jest murowany i otynkowany, z wyjątkiem niskiego, kamiennego cokołu. Na jego dyspozycję pionową składa się parter i niskie piętro mezzaninowe oraz wyrastające z lica w osi, po bokach ryzalitu, na poziomie jego drugiej kondygnacji, wystawki dachowe. Frontowy pseudoryzalit obejmuje trzy osie środkowe fasady, w przyziemiu mieści wejście zamknięte okrągłym łukiem i wąskie, wysokie okna po bokach otworu drzwiowego, także zwieńczone łukowo. W drugiej kondygnacji pseudoryzalitu widoczne są dwa niskie i szerokie, łukowe okna, a w kondygnacji szczytowej – trzy wąskie, łukowe otwory. Boczne, trzyosiowe partie fasady mieszczą okna wysokie, prostokątne w przyziemiu, niewielkie kwadratowe mezzanina oraz po dwa prostokątne okna w wystawkach przy ryzalicie. Wejście do przybudówki, znajdujące się od strony zachodniej, także umieszczone jest w okrągłołukowym otworze. Bryłę zasadniczą oraz ryzalit poprzeczny nakrywa dach dwuspadowy, zaś przybudówkę – dach trójspadowy.